Gelukkige mantelzorgers bestaan niet!

Mantelzorgers hebben het zwaar, ze raken overbelast, ze moeten ondersteund worden. Zo lijkt het althans als je de krant en publicaties leest. Ook op TV wordt dat beeld bevestigd. Gemeenten hebben als taak mantelzorgondersteuning te regelen en velen zijn daar druk mee. Grap is, dat iedereen op zoek is naar die mantelzorgers om ze te helpen, maar dat ze nauwelijks te vinden zijn. Rara hoe komt dat?

Het aanzien van de groep
Uit onderzoeken blijk dat er wel meer dan 3 miljoen mantelzorgers zijn, waarvan toch minstens 10% overbelast. Precieze cijfers hangen af van wat je onderzoekt en welke vragen worden gesteld. Ik hecht er weinig waarde aan. In mijn ogen is het een gecreëerd fenomeen om mensen te benoemen die als vanzelfsprekend al iets voor een naaste doen. Men is ze mantelzorger gaan noemen om er beleid voor te kunnen maken. Om ze te ontlasten want dat werd nodig geacht. Er kwamen steunpunten mantelzorg en zodra je ergens een steunpunt voor opricht vergroot je het probleem. In de statistieken tenminste. Er hangt een potje met geld aan om mantelzorgers te steunen, dus loont het om mensen die voor hun naaste zorgen als mantelzorgers te duiden, en hen te wijzen op hun overbelasting ook al hebben ze dat zelf helemaal niet door. Deze mensen doen namelijk gewoon hun ding.
Net zoals onderwijzers, artsen, verpleegkundigen, politieagenten en noem het maar. Daarvan is ook minstens 10% overbelast. Maar worden mensen uit deze beroepsgroepen op voorhand neergezet als overbelast met behoefte aan ondersteuning? Nee, het zou het aanzien van de beroepsgroep vooral ondermijnen.

Blijvend klein houden
Maar goed... mantelzorgers zijn een groep die in het leven is geroepen om te ondersteunen omdat het zo zwaar is om mantelzorger te zijn. En waag het vooral niet om te zeggen dat je het niet zwaar vindt.
Als ik vertel hoe ik na enkele jaren van zoeken, nu een nieuwe balans in mijn leven heb gevonden waar het zorgen voor partner (en moeders) gewoon onderdeel van uit maakt, en dat ik dat niet meer als zwaar ervaar, krijg ik regelmatig te horen: "Ja maar jij hebt gemakkelijk praten." Boem!! In één keer is daarmee alles wat je hebt gedaan en doet om te zijn wie je bent, ontkracht.

Of de vrouw die een mantelzorger nomineerde voor een Mantelzorg Award omdat die man volgens haar zoveel deed voor zijn partner en zijn moeder. Ik vertelde haar dat het niet de bedoeling is dat zij een mantelzorger nomineert. Ik opperde dat die man misschien wel haar zou willen nomineren omdat hij zich als mantelzorger door haar geholpen voelt omdat ze zo goed kan luisteren bijvoorbeeld. Nou... wie dit toch bedacht had, dat kon geen mantelzorger zijn! Een mantelzorger kon je niet ook nog eens vragen om iemand anders te waarderen. We moesten juist die mantelzorgers waarderen, want die hebben het pas zwaar. Toen ik haar vertelde dat wij als drie praktiserende mantelzorgers het idee voor de Mantelzorg Awards bedacht hebben werd ze stil. Toen ik haar vertelde hoe mijn leven er uit zag, was haar reactie: "Jij hebt een zwaar leven". Ik heb niet meer gereageerd. Ik had geen zin meer om te vertellen dat ik mijn leven niet als zwaar ervaar. Dat ik meestal zelfs heel gelukkig ben. Ik had het zelfs fijn gevonden als ze me had gevraagd: "Goh, dat lijkt me best zwaar, vertel eens hoe je dat doet." Daar had ze me mee geholpen om me nog meer bewust te worden van wat het mij brengt en wat me daarbij helpt. Maar..... haar beeld van een mantelzorger belemmerde haar. Want gelukkige mantelzorgers bestaan niet.

Sta op en vertel wat helpt!
Dit is precies waarom we de Mantelzorg Awards hebben bedacht. Om voorbeelden te laten zien waarin mensen vertellen hoe het mogelijk is om de zorg voor een naaste te combineren met een 'gewoon' leven. De rol die een collega hierin kan spelen, of een huisarts, of een sportclub, een leraar, een buurvrouw, een ...... 

Zodat we uiteindelijk bereiken dat iedereen zich mantelzorger zou willen noemen, omdat het iets is om trots op te zijn. Net als de mensen uit andere groepen waar toch ook minstens 10% overbelast is.

Gelukkige mantelzorgers bestaan.... alleen je hoort ze (nog) niet!
Dat willen wij veranderen! Zie www.mantelzorgawards.nl

En... vanaf zaterdag 4 februari komen enkele van deze verhalen van mantelzorgers op TV.
In het programma 'Samen Sterk' op SBS6





Reacties

  1. Hoi Cora, ik heb je blog met belangstelling gelezen. De vergelijking met de overbelasting van beroepsgroepen snap ik niet. Een beroep is een keuze, mantelzorg is dat voor mij niet. Het is iets wat ik naast mijn dagelijks werk doe en waar geen enkele financiële vergoeding tegenover staat. Of wordt het anders als je het mantelzorgen kan realiseren als betaalde informele zorg? Ik kan me voorstellen dat als ik niet de zorg zou hebben voor een extern vast inkomen, ik wellicht met meer rust in mijn hart het mantelzorgen kan zien als verrijking en niet als extra belasting. Hoe kijk jij hier tegenaan? Hartelijke groet, Margreet

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Hallo Margreet, de vergelijking met beroepsgroepen maak ik omdat ik mantelzorg een serieuze activiteit vindt. De economische waarde ervan is meer dan 7 miljard per jaar. (SCP). Alleen dat wordt niet betaald aan mantelzorgers. Ik vind het niet kloppen dat dezelfde activiteiten verricht door iemand in dienstverband betaalt worden, terwijl een mantelzorger dat naast zijn betaalde werkzaamheden moet doen. In mijn ogen is het precies zoals jij aangeeft... als mensen niet de zorg zouden hebben voor een extern vast inkomen, zouden ze met meer rust kunnen mantelzorgen en zou mantelzorg wellicht minder belastend worden ervaren en eerder als een verrijking. Daarom vind ik dat we daar anders naar zouden moeten kijken.... Hoe maken we het als samenleving mogelijk om zorg te combineren met andere verplichtingen. Want je zegt dat een beroep een keuze is en mantelzorg niet, maar in feite heeft iedereen een baan nodig om zijn leven te kunnen financieren. Dus ook dat is feitelijk geen keuze.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Hallo Cora.
      Interessant dat de term "mantelzorg" steeds meer ter discussie komt te staan. De omstandigheden waaronder en de motieven van waaruit mensen zorg verlenen aan hun naasten lopen enorm uiteen. Dat gemeenten beleid moeten maken voor mantelzorgers, heeft natuurlijk ook alles te maken met de door de regering in het leven geroepen participatiesamenleving. Dat er aandacht is voor deze mensen vind ik een noodzaak, maar er zou nog veel meer gekeken moeten worden naar wat elke individuele mantelzorger nodig heeft. Ik ben het er trouwens geheel mee eens dat het terecht zou zijn als er een vergoeding tegenover het mantelzorgen zou staan. Het TV-programma De Monitor heeft daar niet zo lang geleden nog aandacht aan besteed.
      Mijn man en ik hebben er destijds voor gekozen dat ik slechts onder de schooltijden van onze kinderen wat bij zou verdienen, omdat dat die stabiliteit noodzakelijk was voor onze kinderen (3 zonen, waarvan één Asperger, één PDD-NOS en nog een zoon). Achteraf had ik het niet anders willen doen: het heeft waarschijnlijk zelfs een uithuisplaatsing van onze zoon kunnen voorkomen, maar het heeft wel grote financiële consequenties gehad en ook mijn carrière beïnvloed. Daarbij ben ik me er zeer van bewust dat veel mantelzorgers in veel ongunstiger omstandigheden verkeren.
      Inmiddels heb ik een eigen praktijk waar ik oa mensen die intensief voor anderen begeleid, werk ik als buddy en als vrijwilliger in een hospice en verleen samen met mijn broers en zussen zorg aan onze hoogbejaarde moeder. Dat laatste is weer een heel andere mantelzorgsituatie dan die met mijn zonen, onder weer heel andere omstandigheden
      In mijn omgeving kom ik veel mensen tegen die als vanzelfsprekend en schijnbaar moeiteloos mantelzorg verlenen. Dat is ook niet vreemd, gezien de cijfers: 10 % is overbelast, dus er blijft een groot deel over waarmee het beter of zelfs goed gaat. Maar gezien het enorme aantal mantelzorgers, dat alleen nog maar zal toenemen, zijn dat nog steeds ontzettend veel mensen!
      Het idee om via de Mantelzorg Awards de focus te leggen op de gelukkige mantelzorger, vind ik persoonlijk wat bedenkelijk. Het zou mantelzorgers die het wel moeilijk hebben het gevoel kunnen geven dat zij falen, omdat zij niet zo zelfredzaam zijn, of eenzaamheidsgevoelens kunnen versterken, omdat er voor hen niemand lijkt te zijn. Nu ik je stuk hierboven lees, begrijp ik dat dat absoluut niet jullie intentie is.
      Er duiken trouwens steeds meer zelfhulpcursussen en trainingen op die als doelen hebben de autonomie van mantelzorgers te versterken en hen "in hun kracht te zetten". In principe een nobel streven, maar juist omdat DE mantelzorger niet bestaat, betwijfel ik of de individuele mens die voor zijn/ haar naaste zorgt zich daardoor wel aangesproken voelt. Daarbij komt dat er een verborgen groep mantelzorgers is die niet zo mondig is en die bereik je niet met dit soort trainingen. Daarvoor is het nodig dat bijvoorbeeld huisartsen en voor jonge mantelzorgers bijvoorbeeld docenten alert zijn op de behoeften van mantelzorgers.
      Overigens geef ik samen met een collega naast individuele therapie zelf ook dit soort trainingen, maar wij zoemen daarbij vooral in op verbinding van deze mensen met zichzelf en met hun omgeving, waardoor zij zich gezien en gehoord voelen. Voor veel mensen, met name als zij overbelast zijn, is deelname aan een workshop te spannend of te vermoeiend. Dan kan individuele begeleiding veel meer betekenen.
      Kortom: ik vind aandacht voor mantelzorgers een noodzaak, zolang er bewustzijn is dat die intensieve zorg voor naasten voor elk individu een andere lading heeft.

      Verwijderen
    2. Beste Wendy, ik ben het helemaal met je eens.
      En om juist meer aandacht te geven aan het persoonlijke, aan datgene wat het verschil maakt, willen we voorbeelden naar boven halen die laten zien hoe het bij mensen wel lukt. Dat ligt dan niet alleen aan de mantelzorger of aan de ander... ik geloof in de wisselwerking. En het is leerzaam om te zien hoe je daar op kunt sturen. En dat begint voor mij met zelfkennis en inspirerende voorbeelden.

      Verwijderen
    3. Wendy van Gaal-Teunissen02 november, 2016

      Mooi, Cora, ik volg jullie project met belangstelling!

      Verwijderen
  3. Beste Cora, interessant blog, graag wil ik erop reageren.
    Elke mantelzorgsituatie is zo verschillend dat ik het lastig vind om het over 'de mantelzorger' te hebben. Als je bijv een gehandicapt kind hebt dat je vanaf de geboorte moet verzorgen, is dat een hele andere situatie dan als een van je ouders op latere leeftijd ernstig ziek wordt en naar een verpleeghuis moet. Ook is het heel anders of je zelf nog een kind bent en voor je zieke ouder in huis moet zorgen, of dat je als volwassene een zieke partner thuis hebt die veel mantelzorg vraagt.
    Ik ben het met je eens dat mantelzorg zeker ook heel bevredigend kan zijn en je het gevoel kan geven dat je iets wezenlijks doet voor een ander. We moeten het dan ook niet altijd problematiseren.
    Wel is de een zelfredzamer dan de ander - niet alleen bij mantelzorg maar ook bij andere dingen die in het leven gebeuren - en niet iedereen is in staat de mantelzorg goed te integreren in het dagelijks leven. Daar mogen mensen m.i. best hulp bij krijgen, en daarom vind ik mantelzorgconsulenten etc. ook prima. Toen ik zelf mantelzorger was, waren die voorzieningen er niet. Ik voelde ik me toen erg eenzaam en ploeterde maar wat voort.
    Toen ik 10 november een lezing over mantelzorg hield (n.a.v. mijn boek 'Mijn hoofd is hol' over de mantelzorg voor mijn zieke moeder) verzuchtte een aantal aanwezigen na afloop: Het was zo fijn om te merken dat ik niet de enige ben die het soms moeilijk vindt! Mensen raakten intensief met elkaar in gesprek en gaven elkaar goede adviezen, o.a. om ook voor zichzelf te blijven zorgen.

    Je vergelijkt mantelzorg met ander werk, waarin ook overbelasting voorkomt. Ik zie echter een aantal kenmerken van mantelzorg, die het anders maken dan een zelfgekozen baan of vrijwilligerswerk:
    1. Je kiest er niet voor om mantelzorger te worden, je blijkt het ineens te zijn.
    2. Je hebt een emotionele band met degene voor wie je zorgt, dat maakt het moeilijker om je grenzen te bewaken. Ook kan juist de emotionele band problemen in de onderlinge verhouding met de zieke veroorzaken.
    3. Je hebt te maken met een familiesysteem, dat veel invloed heeft op de praktijk mantelzorg: Hoe is de onderlinge sfeer in de familie, werkt men samen, is er sociale steun en helpt men elkaar of komt alles op een paar mensen neer? En krijgen die erkenning van de anderen?
    4. Je weet niet hoe lang de mantelzorg nodig zal zijn en hoe lang je het moet volhouden. Het kan best zijn dat het eerst wel lukt maar sluipend je gezondheid ondermijnt door overbelasting, zeker als er ook nog andere dingen in je leven aandacht vragen.

    Tijdens mijn lezing viel het me weer op hoe verschillend ieders situatie is en dat de een beter in staat is voor zichzelf te zorgen dan de ander. Dat hangt van veel factoren af, o.a. sociale steun in de omgeving en bijv. praktische hulp van buren of vrienden zodat je even weg kunt. Ik denk dat mantelzorgers elkaar daarin kunnen ondersteunen en adviseren. Dat gebeurde ook tijdens mijn lezing, waarin men elkaar tips gaf over het ruimte blijven maken voor jezelf en hoe je dat kunt doen. Ik vind er niks mis mee als ook de overheid daarin de helpende hand biedt en mantelzorgers die niet zo zelfredzaam zijn wat handvatten en praktische hulp geeft.

    De Mantelzorgawards vind ik wel een mooie gedachte, maar ik denk dat het een relatief hoog abstractieniveau vraagt voor mensen die midden in de mantelzorg zitten. Ze hebben het druk, voelen zich geen mantelzorger maar helpen gewoon iemand, ze staat er niet zo bij stil wie zo'n award zou verdienen. Ik ben benieuwd welke mensen hiervoor mensen aandragen: dit zijn wellicht mantelzorgers die zelf al veel stappen gemaakt hebben in acceptatie en balans vinden en als het ware het 'speelveld' overzien waardoor ze zichzelf de vraag kunnen stellen: wie maakt dit voor mij mogelijk?

    Ik heb in ieder geval veel respect voor al jullie inspanningen en het is altijd goed als er een discussie op gang brengt. Ik ben erg benieuwd naar het vervolgQ

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Dank je Christine voor je reactie.
    Ik heb dit blog bewust behoorlijk ongenuanceerd ingestoken omdat er om ons heen zo generalistisch over mantelzorgers wordt gesproken. Jij geeft aan dat iedereen anders is. Dat zie ik ook zo.
    Je argumenten om onderscheid te maken tussen een baan en mantelzorg gaat voor mij in ieder geval niet op. 1. Ik kies er wél bewust voor om te mantelzorgen, ik zou ook kunnen scheiden bijvoorbeeld (mijn schoonmoeder heeft bijv. uitgesproken dat ze me er juist om waardeert dat ik dat niet heb gedaan). Sommige mensen kiezen er ook niet voor om in hun baan te blijven omdat ze dat nou zo leuk vinden, maar omdat ze financieel gebonden zijn. Die zijn ook niet vrij.
    2. In een vorige baan had ik een zeer emotionele band met mijn werk en collega's. Daar heb ik veel pijn van geleden en ben ik langer gebleven dan gezond was. Was op een goed moment behoorlijk overspannen.
    3.Ook organisatiesystemen kunnen zeer complex zijn.
    4.In een andere baan weet je ook niet op voorhand hoe lang je er zal zitten, of je meekunt met de ontwikkelingen en of de reorganisaties zult overleven.
    Kortom.... ik zie nog steeds niet het verschil.... behalve dan de financiële vergoeding.
    Ik denk ook dat je altijd een helpende hand moet bieden als mensen het niet allemaal zelf kunnen. Sterker nog, ik denk dat niemand zonder een ander kan.
    En wat de Mantelzorg Awards betreft... het klopt dat we daar andere mantelzorgers mee aan willen spreken. En we willen juist mensen prikkelen/inspireren om zich de vraag te stellen... wie maakt dit voor mij mogelijk. We willen het bewustzijn van hulp- en steunbronnen vergroten. Dat maakt dat je beter weet wat je nodig hebt en waar je dat kunt vinden en hoe je dat aanboort. Dat is ook een vorm van zelfredzaamheid.

    BeantwoordenVerwijderen

Een reactie posten